خودسازی اخلاقی و 11 راهکار تضمینی رسیدن به آن

همیشه برخورد و همنشینی با افراد با اخلاق لذت بخش بوده است و این موضوع سبب میشود که افراد با اخلاق شخصیت های محبوب و دوست داشتنی در بین دوستان و آشنایانشان باشند.احتمالا شما نیز علاقه دارید که در میان افراد با اخلاق باشید و خودتان نیز دارای اخلاق نیکو باشید تا این محبوبیت را شما نیز کسب کنید.همانطور که میدانید اخلاق نماد بیرونی و ظاهری دارد ولی ربشه آن در درون آدمی است.تا انسان از درون خودش را نساخته باشد،قادر نخواهد بود رفتار بیرونیش را اصلاح نماید.این جا است که مسئله خودسازی اخلاقی مطرح میشود و ما نیز اگر خواهان دارا بودن اخلاق خوب و نیکو هستیم باید برنامه جدی جهت خودسازی شخصیتی و اخلاقی خود داشته باشیم.ما در این مقاله سعی کرده ایم مهم ترین نکات برای خودسازی اخلاقی را برای شما مطرح نماییم تا ابتدائا با مفهوم خودسازی اخلاقی و سپس با نحوه به دست آوردن آن آشنا شوید.

قبل از هر چیز توصیه میکنیم خلاصه ویدئویی این مقاله را مشاهده نمایید تا با ذهنیت بهتری این مقاله را مطالعه نمایید

خودسازی اخلاقی چیست؟

اخلاق از ریشه کلمه خُلق آمده است.خلق به معنی صفت و ویژگی است که به صورت ملکه و عادت درآمده است و جزئی از وجود انسان شده است.خودسازی نیز به معنای مجموعه فعالیت های است که به صورت منظم روح و نفس ما را شکل میدهد.پس میتوان خودسازی اخلاقی را اینطور تعریف کرده،خودسازی اخلاقی یعنی مجموعه فعالیت های منظم که اخلاقیات نیکو و خوب را در وجود انسان شکل دهد و رذائل اخلاقی را از بین ببرد.در خودسازی اخلاقی ما سعی میکنیم که اخلاقیات را به صورت ریشه ای در وجودمان بسازیم و آنها را به صورت ملکه و عادت در بیاوریم تا در مواقع و شرایط مختلف طبق آن ملکات و اخلاقیات رفتار نماییم.

اهمیت خودسازی اخلاقی

اهمیت و ضرورت اخلاق برای هیچکس قابل چشم پوشی نیست.اداره زندگی فردی و اجتماعی به شیوه صحیح و همراه با آرامش،مستلزم داشتن و رعایت کردن مسائل اخلاقی است.اگر شما در جامعه ای زندگی کنید که اخلاقیات در آن وجود نداشته باشد،بدون شک زندگی بسیار دشوار و سرسام‌آور خواهد بود.اغلب جرم ها و جنایت ها و تمامی اعمال ناشایست ریشه در عدم وجود اخلاق است.از مهم ترین فوایدی که اخلاق میتواند در بر داشته باشد میشود میشود به این موارد اشاره کرد:

• ایجاد آرمش فردی و اجتماعی
• کم شدن آمار جرم و جنایت
• زمینه ساز پیشرفت های فردی و اجتماعی
• به حداقل رسیدن فقر و بیکاری در جامعه
• تحکیم روابط خانوادگی و اجتماعی
• سلامت روان
• تعدیل کردن خواسته ها و امیال نفسانی
• رسیدن به خودسازی معنوی و رشد و پیشرفت معنوی

این موارد تنها تعدادی از فواید و محاسن اخلاق در فرد و اجتماع است.حتما شما با کمی دقت و توجه بیشتر میتوانید فواید بسیار زیاد دیگری به این لیست اضافه نمایید.از ضرورت و اهمیت اخلاق همین بس است که پیامبر اسلام (صل الله علیه و آله) یکی از اصلی ترین دلایل بعثتش را اخلاق معرفی میکنند:

انما بُعِثتُ لِاُ تَمِّمَ مکارمَ الاخلاق 

همانا من مبعوث شدم برای تکمیل و اتمام مکارم اخلاق
مکارم الاخلاق/جلد1/صفحه8

اگر میخواهید با فواید بیشتری در حوزه خودسازی آشنا شوید،توصیه میکنیم مقاله فواید خودسازی را مطالعه نمایید

اخلاق خوب شامل چیست

افرادی که دارای اخلاق خوب هستند و خودسازی اخلاقی را در خود نهادینه کرده اند،دارای ویژگی های خاص و ویژه ای هستند که سبب میشود زندگی خوب و شیرینی برای خود و اطرافیانشان رقم بزنند.اگر میخواهید بدانید اخلاق خوب شامل چیست و آیا شما دارای اخلاق خوبی هستید،توجه به ویژگی هایی که در ادامه ذکر میکنیم بسیار حائز اهمیت است:

• کمک کردن به دیگران برایشان شیرین است
• قابل اعتماد هستند
• اهل شوخی هستند ولی تمسخر نمیکنند
• به هیچ وجه اهل دروغ و نیرنگ نیستند
• همیشه از مال خود برای کمک به دیگران استفاده میکنند
• مثبت اندیش هستند و نیمه پر لیوان را میبینند
• احترام به بزرگتر و کوچیکتر را واجب میدانند
• عصبانیت خود را کنترل میکنند

این موارد از ویژگی هایی است که میتوان مجموعه آنها را اخلاق خوب و درست نام گذاری کرد.

مضرات عدم خودسازی اخلاقی

گاهی بعضی از افراد تصور این قضیه را دارند که بد اخلاقی و نداشتن خودسازی اخلاقی میتواند بر جذبه و کارایی آنها بیافزاید و یا اینکه بد خلقی خودشان را گاهی توجیه میکنند و آنها را لازم میدانند.اما باید بدانید که بد اخلاقی شاید بتواند در کوتاه مدت ما را به بعضی از اهدافمان نزدیک کند ولی باعث اثرات جانبی بسیار مضر و گاهی جبران ناپذیر میشود.بی اخلاقی یکی از بزرگترین موانع خودسازی است و دانستن مضرات و مشکلات بد خلقی ها میتواند به ما کمک کند که از به دام افتادن در بد اخلاقی تا حد زیادی جلوگیری شود.میتوان تعدادی از مهم ترین آسیب ها و اثرات سوء بد خلقی را موارد زیر دانست:

• از بین رفتن حرمت و احترام شما در دید اطرافیان
• کم ارزش شدن شخصیت شما
• از بین رفتن تمرکز و توجه
• عدم توانیایی در حل مسائل و مشکلات
• پاک کردن صورت مسئله ها به جای حل آنها
• عدم اطمینان پذیری شما در دید اطرافیان
• ترسیدن اطرافیان از انتقاد و اصلاح شما
• از بین رفتن روابط دوستانه با دیگران
• کم شدن روابط و دوستان

این موارد تنها تعدادی از آسیب ها و مضرات عدم خودسازی اخلاقی است،حتما شما با کمی تفکر و توجه به اطراف خود میتوانید مثال ها و موارد بیشتری را به این لیست اضافه نمایید.

انواع خودسازی اخلاقی

دانشمندان علم اخلاق،انواع و اقسام مختلفی را برای مسائل اخلاقی ذکر کرده اند.یکی از این تقسیمات ،آن را به سه دسته اخلاق نظری،اخلاق تطبیقی و اخلاق عملی تقسیم کرده است.

اخلاق نظری

اخلاق نظری بیشتر به مسائلی مثل فلسفه اخلاق و مسائل ریشه ای علم اخلاق میپردازد،مثلا آیا اخلاق مقوله ای است که حُسن و قبح ذاتی دارد یا خیر؟ و مسائلی از این قبیل.

اخلاق تطبیقی

در اخلاق تطبیقی نظریات مختلف بزرگان و دانشمندان و یا مکاتب بررسی میشود و با یکدیگر مقایسه میشوند.مثلا نظریه فروید و دکارت درباره اخلاق در مقایسه با نظر افلاطون و ارسطو چیست و یا فرق مسائل اخلاقی در ادیانی مثل اسلام و مسیحیت چیست؟

اخلاق عملی

در اخلاق عملی در مورد مسائلی که سبب خودسازی اخلاقی انسان میشود صحبت میشود.در اخلاق عملی شناسایی و معرفی محاسن اخلاقی صورت میپذیرد و روش به دست آوردن آنها نیز بیان میشود و همچنین بررسی رذائل اخلاقی نیز در دستور کار اخلاق عملی است تا انسان با شناختن آنها قادر باشد از این رذائل دوری نماید.بزرگان علم اخلاق،مصادیق اخلاق عملی را در چهار موضوع منحصر میدانند:ـ1. حکمت. ۲ـ عفت. ۳ـ شجاعت. ۴ـ عدالت

حالا میپردازیم به دسته بندی نوع دوم

اخلاق فردی

در اخلاق فردی به مسائلی پرداخته میشود که رابطه انسان با خودش موضوع بحث است.در اخلاق فردی بیشتر به مسائلی پرداخته میشود که ارتباط چندانی با جامعه و روابط اجتماعی ندارد و صرفا مسائلی مطرح میشود که به ارتباط انسان با خدا یا وجدانش مربوط میشود.البته نمیتوان انکار کرد که مسائل اخلاق فردی رابطه مستقیمی در اخلاق اجتماعی نیز دارند.

اخلاق اجتماعی

در اخلاق اجتماعی بیشتر به مسائلی پرداخته میشود که به روابط ما با انسان های دیگر و حیات اجتماعی ما مربوط میشود.مسائلی مثل اخلاق در خانواده،ارتباط با دوستان،همسایگان و دیگر انسان ها و موجودات.

غایت خودسازی اخلاقی چیست؟

انسان ها اساسا دوست دارند که هدف غایی و نهایت هر چیزی را بدانند و این سرچشمه گرفته از میل کمال طلبی انسان است.طبق این میل و خواسته،خداوند نیز به این خواسته جواب داده است و غایت خودسازی اخلاقی را تخلق و شبیه شدن اخلاق انسان مانند اخلاق خودش است.رسول خدا فرموده اند که:

تَخَلَّقُوا بِأخلاقِ اللّه
متخلق شوید به اخلاق خداوند

بحار الانوار- جلد۵۸ -صفحه۱۲۹  

بنابراین هدف ما باید شبیه شدن اخلاقمان به اخلاق خداوند باشد.ما باید سعی و تلاش خودمان را بر این مسئله بگذاریم که تاجای ممکن اخلاق خود را شبیه اخلاق الهی کنیم و باید بدانیم که هر چه اخلاق ما متخلق به اخلاق خداوند باشد،بدون شک در خودسازی اخلاقی موفق تر بوده ایم.

چگونه خودسازی اخلاقی کنیم؟

بعد از اینکه متوجه شدیم خودسازی اخلاقی چیست و با انواع و اقسام اخلاق آشنا شویم،نوبت به این میرسد که با فعالیت های ذهنی و عملی که سبب میشود به خودسازی اخلاقی نزدیک تر شویم،آشنا شویم:

1.نقاط ضعف و قوت خودتان را شناسایی کنید

خودشناسی و شناختن نقاط ضعف و قوت خودتان سبب میشود بهتر بتوانید با خود کنار بیایید و بدانید که دقیقا باید روی چه مسائلی کار کنید تا خودتان را روز به روز بهبود ببخشید.به عنوان مثال باید دقیقا مشخص کنید که چه مواقعی عصبی میشوید و چه چیز هایی بیشتر سبب خشمگین شدن شما میشود؛شناختن این قبیل مسائل سبب میشود که بدانید از چه مواقع و شرایطی باید دوری کنید و میدانید که چه چیز هایی نقاط ضعف شما است،پس تا حد بسیار زیادی دیگر از این نواحی ضربه نمیخورید.همچنین شناخت نقاط قوت نیز سبب میشود که بدانید در چه مسائلی قوی هستید و چگونه میتوانید با استفاده از آنها،نقاط ضعفتان را پوشش داده و تا جای ممکن آن نقاط ضعف را توسط نقاط قوتتان رفع کنید.اگر میخواهید آگاهی بیشتری از خودشناسی و رابطه آن با خودسازی کسب کنید،میتوانید مقاله خودشناسی برای خودسازی را مطالعه نمایید.

2.با ریشه های رذائل اخلاقی مبارزه کنید

بهترین روش برای مبارزه با هر مشکل و مسئله ناخوشیاندی،مبارزه و رفع ریشه های آن مشکل است.پیدا کردن ریشه ها شاید کار آسانی نباشد ولی کمک میکند مسائل و مشکلات بسیار بهتر و راحت تر حل و فصل شوند.با توجه به بررسی های انجام شده و  با نظر به کلام بزرگان،میتوان بزرگترین دلیل و ریشه تمامی رذائل اخلاقی را یک چیز دانست و آن میل به کمال یا کمال طلبی انسان است.

انسان ذاتاً موجودی کمال طلب است و این موضوع سبب میشود که علاقه داشته باشد تمامی کمالات و خوبی ها را به سمت خودش جلب نماید و هرچه به کمالی دست پیدا کند،باز هم علاقه به کسب کمال بالا تر دارد.این مسئله میتواند بزرگترین و قوی ترین میل در وجود انسان باشد که کمک میکند او به سمت خداوند متعال که منشا تمام کمالات است،پیش برود.اما مشکل در کجا رخ میدهد؟ و این موضوع چه ارتباطی با مسئله رذائل اخلاقی دارد؟! کمال طلبی انسان تا وقتی در مسیر درستش باشد چیزی جز سعادت بیشتر انسان و همچنین پیشرفت او در پی نخواهد داشت ولی اگر انسان کمال را در چیز اشتباهی جستجو کند قطعا دچار رذائل اخلاقی بسیاری خواهد شد.بسیاری از رذائل مثل:خودبینی،تکبر،حب مال غیر مشروع و… سرچشمه از همین کمال طلبی دارد،چرا که مثلا بعضی از انسان ها کمال را در ثروت مادی بیشتر میدانند و همین موضوع سبب میشود که از هر راهی برای به درست آوردن ثروت مادی استفاده نمایند.بعضی دیگر کمال را در زیبایی ظاهری میبینند،پس تلاش خود را صرفا برای بهبود ظاهر صورت و لباس خود میکنند و این موضوع را تا حد نامشخصی پیش میبرند تا جایی که در بین مردم انگشت نما شوند.بنابر این میتوان گفت که اولین دلیل و ریشه رذائل اخلاقی،دیدن کمال در موارد اشتباهی است.در ویدئو زیر کلامی از مرحوم امام خمینی (رحمه الله علیه) را میشنوید که به شرح و توضیح این مسئله میپردازد:

3.عادت های خود را بررسی نمایید

خیلی از خلقایات ما رابطه مستقیمی با عادت های روزمره ما دارد.بنابراین اگر قصد خودسازی اخلاقی دارید،باید روی عادت های خود کنترل داشته باشید و عادت های ناپسند را حذف کنید و آنها را با عادت های نیکو جایگزین نمایید.برای این که به عادت خود بیشتر آگاه شوید میتواند در آخر هر روز اعمال آن روز خود را محاسبه کنید و خودتان را بررسی کنید،همچنین کمک گرفتن از دوستان و آشنایان دلسوز خود میتواند در این راه کمک کننده باشد.از آنها بخواهید که عادت های بد و خوب شما را به شما گوشزد کنند و شما نیز کلام آنها را با آغوش باز دریافت کنید و سعی در اصلاح آن عادت ها نمایید.

4.محیط خود را پاکسازی کنید

یکی از بزرگترین مسائلی که سبب ایجاد خلقیات خاص در وجود انسان میشود،همنشین و محیط اطراف انسان است.اگر دور شما را افراد خوش اخلاق احاطه کرده باشند،بدون شک شما نیز فرد خوش اخلاقی خواهید شد و مثلا اگر دور شما را افراد بد دهان پر کرده باشند،قطعا شما نیز پس از مدتی همنشینی با این افراد،بد دهان خواهید شد.این مسئله یعنی تاثیر دوستان و همنشینان در انسان،یک مسئله ذاتی است و به صورت طبیعی در وجود ما رخ میدهد.بنابراین بسیار مهم است که دوستان و اطرافیان خود را مدیریت کنیم تا به مسئله خودسازی اخلاقی ما آسیب نرسانند.همچنین پیدا کردن و تقویت رابطه با افراد خودساخته و با اخلاق،میتوان تاثیر بسیار زیادی در خودسازی اخلاقی ما داشته باشد.

مسئله دیگر در رابطه با ارتباط محیط با خودسازی اخلاقی،دوری از محیط های پر تنش و آلوده است.گاهی در محیط و شرایطی قرار میگیرم که،در آنجا مثلا غیبت و تهمت در حال انجام است،اگر قادرید با زبان خوش و یا رفتارتان ،محیط را تغییر دهید که بهتر است این کار را انجام دهید. ولی اگر میدانید که قادر به تغییر فضا و محیط نیستید،آنجا را ترک کنید و تا جای ممکن از این محیط ها روری نمایید.

5.برای جبران سعی و تلاش کنید

از تمرینات خودسازی که منجر به خودسازی اخلاقی ما میشود،سعی و تلاش جهت جبران اشتباهات و بی اخلاقی های گذشته است.وقتی شما اقدان به جبران برای اشتباهی که در گذشته انجام داده اید،میکنید،به ذهن و مغزتان این پیام را میفرستید که این عمل نادرست با جریمه و زحمت همراه است،بنابراین برای دفعه بعدی از لحاظ ذهنی میزان احتمال تکرار کردن آن عمل خیلی پایین میاید.نکته قالب توجه برای جبران کردن این است که عملی را که برای جبران کردن انتخاب میکنید نباید خیلی آسان و دم دستی باشد،چرا که در این صورت ذهن برای جلوگیری از تکرار عمل نادرست تلاش زیادی نمیکند چون میداند که تاوان سنگینی نخواهد داد.سعی و تلاش برای جبران اعمال نادرست میتواند در راه خودسازی اخلاقی کمک بزرگی به شما بکند.

6.ارتباطتان را با خدا بالا ببرید

خودسازی اخلاقی نیازمند قدرت و پیگیری مداوم دارد و این مسئله ممکن است موجب خستگی و کم آوردن ما در این راه بشود.اما چگونه میتوان دوباره تجدید نیرو و قدرت کرد و دوباره انرژی مورد نیاز برای ادامه مسیر خودسازی اخلاقی را به دست آورد؟بله بهترین منبع و تنها منبع قدرتی که در هستی وجود دارد،قدرت و نیرو خداوند متعال است.بنابراین تمامی ما برای گرفتن قدرت و نیرو میتوانیم به منبع آن یعنی خداوند متعال رجوع کرده و با دعا و نیایش از او بخواهیم که ما را در این راه پر پیچ و خم یاری کند.مطمئن باشید که دست یاری خدا حتما با شما خواهد بود.

7.الگوی مناسب برگزینید

انسان ذاتا در زندگی خود دنبال الگو های مختلف میگردد تا راه و رسم زندگی را از آنها بیاموزد.دلیل این موضوع را میتوان همان میل انسان به کمال و کمال طلبی او دانست.چرا که انسان با مشاهده هر کمالی دوست دارد خودش را شبیه و نزدیک به آن مظهر کمال کند.بنابراین انتخاب الگو های مناسب میتواند کمک بزرگی در خودسازی اخلاقی به انسان ها بکند.اگر شما نیز قصد خودسازی اخلاقی را دارید،حتما باید الگو های اخلاقی خوب و مناسبی را در زندگی خود برگزینید تا با اسوه قرار دادن آنها بتوانید راحت تر و بهتر خود را به کمالات اخلاقی نزدیک بکنید.

8.مراحل خودسازی را در نظر داشته باشید

از روش هایی که میتواند مسیر خودسازی اخلاقی را برای شما هموارتر سازد،توجه به مراحل خودسازی است.خودسازی مانند گنجی است که برای به دست آوردن آن نیاز دارید،نقشه گنج را در دستان خود داشته باشید و طبق آن به مسیر ادامه بدهید.برای خودسازی ،بزرگان و روانشناسان مراحل و گام های مختلفی ذکر کرده اند که شما باید آنها را قدم به قدم پیش بروید تا به سر منزل سعادت برسید.مشهور ترین این مراحل،مراحل 6 گانه ای است که عرفا و دانشمندان اسلامی با بررسی آیات و روایات آن ها را بیان کرده اند که شامل این مراحل است:

1. یغظه
2. توبه
3. مشارطه
4. مراقبه
5. محاسبه
6. معاتبه و معاقبه

برای این که بیشتر و بهتر با این مراحل آشنا شوید،مقاله ای با عنوان مراحل خودسازی در سایت وجود دارد که پیشنهاد میکنیم این مقاله را نیز مطالعه نمایید تا بیشتر با انواع مراحل خودسازی و تبیین این 6 مرحله آشنا شوید.

9.سعی کنید از نام افراد در گفتگو استفاده کنید

اگر در حین مکالمه نام افراد را به کار ببرید،آنها از این مسئله حس خوبی پیدا میکنند و احساس میکنند که شما به آنها توجه ویژه ای دارید.مثلا استفاده از عبارت:علی امروز کجا میری؟ و امروز کجا میری؟ تفاوت زیادی دارند.در حالت اول حس خاص بودن به مخاطب شما القا میشود و این امر سبب میشود که هم نام فرد در ذهن شما بهتر باقی بماند (مخصوصا زمانی که تازه با هم آشنا شده اید) و هم این که مخاطبانان فکر میکند که شما برای شناختن او زمان صرف کرده اید و این میتواند بسیار خوب باشد.

عوامل خارجی برای خودسازی اخلاقی

گاهی از مواقع،دلیل برخی بی اخلاقی ها و بد خلقی ها ربطی به مسائل درونی و ضعف در خودسازی ندارد،بلکه دلیل و ریشه آن بد خلقی ها عوامل جسمی و خارجی هستند که سبب و زمینه ساز بد اخلاقی ما شده است.اگر شما نیز تصور میکنید این مشکلات را دارید،سعی کنید دنبال راه حل مناسبی جهت درمان آن ها پیدا کنید تا این بد خلقی سبب سلب آرامش از زندگی شما نشود.ما در اینجا به چند دلیل مهم خارجی اشاره میکنیم:

10.مشکلات مزاجی و هورمونی را درمان کنید

گاهی برای ما پیش میاید که بدون هیچ دلیلی بد خلق میشویم و خودمان نمیدانیم دلیل آن چیست؟ شاید بتوان یکی از دلایل آن را مشکلات هورمونی و مزاجی دانست که برای ما پیش آمده و ما از آنها بی خبریم.مشکلاتی مثل کم کاری یا پر کاری تیروئید،اخلال در عملکرد غده هیپوفیز،اخلال در عملکرد غدد جنسی و پرکاری قشر غده فوق کلیوی میتواند شایع ترین دلیل بد خلقی ما باشد،اگر شما این مشکلات را دارا هستید و قصد خودسازی اخلاقی را دارید،باید ابتدائا این مشکلات را تا جای ممکن و با کمک پزشکان،رفع نمایید و سپس به سراغ مسائل درونی بروید.

11.سعی کنید رفاه نسبی اقتصادی ایجاد کنید

جمله ی معروفی است که شما نیز احتمالا آن را شنیده اید:”فقر که از یک در به خانه ای وارد شد،ایمان از در دیگر خارج میشود!” وقت فردی دائما دچار فشار های مالی است و قادر به تامین نیاز های اولیه خود نیست،نمیشود از او انتظار رعایت مسائل اخلاقی را داشت،چراکه ذهن و فکر او در حال فشار و درگیری است و سلامت ذهن او در معرض خطر است.بنابراین یکی دیگر از دلایل خارجی دیگر که اجازه نمیدهد خودسازی اخلاقی صورت بپذیرد،مسئله فشار های مالی و نداشتن رفاه نسبی است.البته این مسئله بدین معنا نیست که برای خودسازی اخلاقی باید تمامی شرایط و امکانات مادی در اختیار انسان باشد تا او شروع به خودسازی اخلاقی کند،بلکه منظور ما این است که فشار های شدید مالی میتواند یکی از دلایل جلوگیری از خودسازی اخلاقی باشد و باید انسان دنبال راهکاری جهت رفع این مشکلات پیدا کند.

برنامه خودسازی اخلاقی

حالا که با راهکارهای به ارتقا خودسازی اخلاقی آشنا شدید،برای این که این خصوصیات وارد سبک زندگی شما شود،باید برنامه ای تنظیم نمایید.اساسا بدون برنامه ریزی، رسیدن به هر هدفی ناممکن و یا بسیار مشکل خواهد بود.اگر برای خودسازی اخلاقی نمیدانید از کجا باید شروع کنید و یا چه مسیری را باید طی کنید،یک برنامه ریزی خوب میتواند کمک بسیار زیادی به شما کند تا از سردرگمی در بیایید و هدف مشخص و معینی داشته باشید.البته باید توجه داشته باشید که برنامه ریزی شما باید اصولی و درست تنظیم شود تا دچار اهمال کاری و یا خستگی شما نشود.اگر میخواهید با نحوه برنامه ریزی اصولی و درست برای خودسازی خودتان آشنا شوید،توصیه میکنیم مقاله برنامه خودسازی را مطالعه نمایید تا با تمامی جوانب یک برنامه خوب آشنا شوید.

تاثیر مثبت بودن در خودسازی اخلاقی

یکی از ویژگی های افراد خودساخته و موفق،مثبت بودن و مثبت اندیشیدن است.اگر میخواهید به خودسازی اخلاقی دست پیدا کنید،باید روی مثبت بودن خود کار کنید.منفی نگری چیزی جز استرس و از دست دادن فرصت ها برای شما به ارمغان نمیاورد،بنابراین سعی کنید به هر مسئله ای در پیرامون خود با دید مثبت نگاه کنید و به اصطلاح نیمه پر لیوان را در نظر داشته باشید.همه‌ی ما با افراد مثبت بهتر رابطه برقرار میکنیم و آنها را بیشتر دوست داریم،پس برای اینکه اخلاق خوبی داشته باشید و دوست داشتنی تر به نظر بیایید،مثبت نگری را باید در وجود خود نهادینه بکنید.برای مثبت نگر شدن اقدامات زیر میتواند کمک کننده باشد:

• معاشرت با مثبت گراها
• دوری از افراد و فضاهای منفی
• شکرگذار بودن
• اصلاح و سالم کردن سبک زندگی
• مشغول شدن به کارهایی که دوست دارید

انجام این موارد میتواند تاثیر بسیار خوبی در مثبت نگر شدن ما داشته باشد.

خودسازی جمعی یا اخلاق اجتماعی

همه‌ی افراد یک جامعه به طور مستقیم یا غیر مستقیم در محیط تاثیر گذار هستند و این مسئله سبب میشود که بدانیم،رفتار و اخلاق فردی چه رابطه عمیقی با اخلاق اجتماعی و محیط اطراف دارد.به عنوان مثال کسی که رذیله اخلاقی مثل بخل و کینه را در وجود خود از بین برده باشد میتواند در جامعه سبب افزایش حس نوع دوستی و نیکوکاری شود.پس با توجه به این که هر فردی،در هر موقعیتی میتواند (خواه یا ناخواه) در اخلاق اجتماعی جامعه اثر گذار باشد،باید روی اخلاق فردی خود کار کند و آن را بهبود ببخشد.در جامعه ای که اغلب افراد آن اخلاق فردی را رعایت میکنند،بدون شک آن جامعه متعالی و رو به رشد خواهد بود.اگر میخواهید با خودسازی اجتماعی بیشتر آشنا شوید میتوانید مقاله خودسازی جمعی را مطالعه کنید.

خودسازی اخلاقی در قرآن

قرآن کریم دستورات فراوانی را در رابطه با مسائل اخلاقی بیان میدارد و آن را از مهمترین وسیله برای جلب محبت دیگران میداند،آنجا که به رسول خدا میفرماید:

«وَ لَوْ کُنْتَ فَظّاً غلیظَ القلبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ»

اگر تو تندخو و سخت دل بودی، مردم از دور تو پراکنده می شدند

از این آیه مشخص میشود که اگر کسی قصد دارد محبت و توجه مردم را جلب کند باید قلب و خلقی نیکو داشته باشد تا دل افراد را بدست بیاورد.

دستورات بسیار زیاد دیگری در قرآن آمده که به بیان و توضیح مسائل اخلاقی پرداخته است و این مسئله نشان دهنده اهمیت بالای مسائل اخلاقی در زندگی دنیوی و اخروی ما است؛تا جایی که به کوچک ترین مسائل اخلاقی مثل آداب ورود به خانه نیز آیه نازل شده است:

فان لم تجدوا فیها احدا فلا تدخلوها حتی یؤذن لکم… والله بما تعملون علیم.

 و اگر کسی را در آن نیافتید، وارد نشوید تا به شما اجازه داده شود و اگر گفته شد: «بازگردید! » بازگردید این برای شما پاکیزه تر است و خداوند به آنچه انجام می‌دهید آگاه است! 

نقاط ضعف اخلاقی

آگاهی از نقاط ضعف و ویژگی هایی که سبب میشود انسان ها بی اخلاقی کنند،میتواند در جهت رشد و بهبود خودسازی اخلاقی شما مؤثر باشد.هر انسانی دارای نقاط ضعفی است که اگر سعی در اصلاح آنها نداشته باشد،ممکن است این نقاط ضعف انسان را به مرور به نابودی بکشد و اسباب از بین بردن ارتباطات خانوادگی و اجتماعی شود.باید بدانید که هر فردی با یک تیپ شخصیتی خاص متولد میشود و این تیپ های شخصیتی هر کدام دارای نقاط ضعف و قوتی است،شما با شناخت تیپ شخصیتی خود میتوانید بهتر با این مسائل کنار بیایید و بهتر بتوانید در جهت پوشش دادن نقاط ضعف اخلاقی،قدم بردارید.مثلا اگر شما شخصیتی برون گرا دارید،میتواند در رشد و پیشرفت شما تاثیر خیلی زیادی بگذارد ولی این برونگرایی نباید سبب گستاخی یا شوخی های زننده شود.اگر شخصیتی درون گرایی دارید،میتواند به رشد و تعالی فکری شما کمک بزرگی کند ولی نباید منجر به انزوا طلبی و گوشه گیری شما شود.

در نهایت میتوان گفت نقاط ضعف اخلاقی تا مقداری در تیپ شخصیتی هر کسی نهفته است و شما با شناسایی آنها میتوانید قدم بزرگی در کنترل و پوشش دادن آن ها بکنید.بنابراین مهم است که نقاط قوت خود را در جهت درست استفاده کرده و اجازه ندهیم که نقاط ضعف، ما را دچار مشکل بکند. چراکه هر کدام از نقاط ضعف و قوت آزمایشی برای انسان از طرف خداوند است.

چگونه اخلاق بد را ترک کنیم

گاهی از اوقات بعد از اینکه به زندگی و رفتارهای خود کمی دقت میکنیم،متوجه میشویم که ممکن است بعضی از اخلاق های بد و ناپسند در وجود ما تبدیل به عادت شده است و این مسئله هم خودمان و هم دیگران را آزار میدهد.اما راه حل چیست و چگونه میتوان این عادات و اخلاق بد را از بین ببریم؟

برای اینکه بدانید چگونه اخلاق بد را ترک کنیم،ابتداءاً باید قبول کنیم که دارای اخلاقیات ناپسندی هستیم.اگر خودمان این مسئله را نپذیریم،هیچ وقت به سمت اصلاح پیش نخواهیم رفت.بعد از قبول این مسئله،رعایت موارد زیر میتواند به ترک اخلاق های بد و ناپسند کمک بزرگی کند:

• لیستی از اخلاقیات بد خود تهیه کنید
• مراقب واکنش های خود در برخودهای خود باشید
• از دوستان و اطرافیان دلسوز بخواهید که به شما کمک کنند
• دقایقی در طول شبانه روز را به محاسبه و بررسی رفتار های خود اختصاص دهید

رعایت این موارد میتواند تا حد زیادی به اصلاح و خودسازی اخلاقی شما کمک کند.

کتاب های خودسازی اخلاقی

در زمینه مسائل اخلاقی و کمک به خودسازی کتاب های بسیار زیاد و خوبی وجود دارد که ما در مقاله کتاب های خودسازی به معرفی بسیاری از آنها پرداخته ایم،اما به عنوان نمونه میتوانید در ادامه چند مورد از بهترین آنها را در زمینه خودسازی اخلاقی مشاهده نمایید.

کتاب معراج السعاده

نویسنده:ملا احمد نراقی

یکی از مشهور ترین کتاب های اخلاقی،کتاب معراج السعاده ملا احمد نراقی است که به زبان فارسی تالیف شده است و به طور مفصل به بیان تمامی فضائل و رذائل اخلاقی پرداخته شده است.در این کتاب مسائل اخلاقی به صورت کامل مطرح شده است و ریشه رذائل اخلاقی و همچنین تبدیل شدن فضائل اخلاقی به ملکات نفسانی مطرح شده است.

دریافت کتاب معراج السعاده

کتاب محاسبه النفس

نویسنده:سید علی بن طاووس

یکی دیگر از کتاب های مشهور در زمینه خودسازی اخلاقی،کتاب محاسبه النفس سید طاووس است.این کتاب در 5 باب و یک خاتمه،مهمترین نکات خودسازی در قرآن و روایات را بررسی کرده و بیان داشته است.

کتاب گناهان کبیره

نویسنده: شهید سید عبدالحسین دستغیب

از کتاب هایی که به شناخت کامل ما نسبت به انواع و اقسام گناهان و رذادل اخلاقی کمک میکند،کتاب گناهان کبیره شهید دستغیب است.این کتاب به صورت مفصل به بیان انواع گناهان و رذائل میپردازد و کمک میکند که با شناخت بهتر این مسائل،خود را از این رذائل بر حذر بداریم و دوری کنیم.

دانلود کتاب گناهان کبیره